دوره برنامه نویسی R

در عصر هوش مصنوعی و بیگ دیتا (Big Data) یادگیری یک زبان برنامه‌نویسی انعطاف‌پذیر که بتوان با آن هر نوع داده‌ای را تجزیه و تحلیل کرد بسیار ضروری به نظر می‌رسد. این ضرورت بویژه برای دانشمندان حوزه علوم پزشکی و زیستی دوچندان است؛
زیرا به دلیل ظهور روش‌های آزمایشگاهی High-throughput و پایگاه‌های داده گسترده‌ای نظیر NCBI و TCGA، روزانه و در مقیاس ثانیه اطلاعات بسیار زیادی در سطح ژنومیک، ترانسکریپتومیک و پروتئومیک در حال تولید است. بنابراین، در چنین شرایطی تجزیه و تحلیل یک چنین حجم عظیمی از دیتا برای یک دانشمند و محقق حوزه زیستی اجتناب‌ناپذیر است.

زبان برنامه‌نویسی R که توسط دو دانشمند استرالیایی به نام‌های پروفسور Ross Ihaka  و Robert Gentleman در حدود 31 سال قبل ایجاد شد، یکی از بهترین ابزارها برای محاسبات آماری و تصویرسازی داده‌ها است.

این زبان در زمینه‌های داده‌کاوی، بیوانفورماتیک و تحلیل داده‌ها در تمامی علوم مورد استفاده گستره قرار می‌گیرد. اگرچه نقش آن در زمینه علوم زیستی حداقل در کشور ما مغفول مانده است.

R یک پلتفرم شگفت‌انگیز برای تحلیل داده‌ها است که قادر به ایجاد تقریباً هر نوع نموداری است. چنانچه بزرگان گفته اند یک نمودار یا تصویر به اندازه هزار کلمه ارزش دارد. همچنین به نقل از دکتر Henry Hubbard که می‌گوید: “در نمودارها جادویی وجود دارد. یک نمودار در یک چشم به هم زدن، تمام یک وضعیت را آشکار می‌کند – تاریخچه یک بیماری همه‌گیر، یک وحشت یا یک دوره رونق. نمودار ذهن را آگاه می‌سازد، آن را متقاعد می‌کند و تخیل را بیدار می‌کند.”
همچنین، یکی از نقاط قوت R وجود تعداد بسیار زیادی پکیج‌ها یا افزونه‌هایی است که عملا امکان تحلیل هر نوع دیتایی را فراهم می‌کند.

برنامه نویسی R یکی از بهترین و ضروری‌ترین مهارت‌هایی است که هر دانشجو و محققی که قصد دارد در حوزه علوم پزشکی بهترین باشد، باید فرا بگیرد. این امر یک ضرورت است. چه دانشجو بخواهد در آینده به عنوان هیئت علمی فعالیت کند یا در صنعت فعالیت کند، کسب این مهارت برای وی بسیار مفید خواهد بود. با فراگیری این زبان برنامه نویسی، دانشجو قادر خواهد بود تا دیتاهای پایان نامه خود را به بهترین نحو ممکن آنالیز کند.

همچنین، برای دانشجویانی که قصد تحصیل در خارج از کشور را دارند، کسب این مهارت واجب و لازم است. کافی است نگاهی به موقعیت‌های تحصیلی دکترا انداخت تا متوجه شد وجود این مهارت چقدر برای اساتید خارج از کشور حائز جایگاه ویژه‌ای است؛ به طوریکه کمیته‌های پذیرش دانشگاه‌ها به دانشجویانی که این مهارت را دارند، نگاه ویژه‌ای دارند.

همچنین، فراگیری این زبان برنامه‌نویسی به دانشجویان و محققان کمک می‌کند تا یک مطالعه اصطلاحا در سطح Dry Lab را به صورت In sito طراحی کنند و با انتشار مقاله آن به غنای رزومه علمی خود بیفزایند. اهمیت R آنجا آشکار می‌شود که تا چندین سال گذشته یک محقق نیاز داشت تا مهارت‌های آزمایشگاهی نظیر کشت سلولی و دیگر تکنیک‌ها را بلد باشد تا کار خود را به پیش ببرد و احیانا مقاله‌ای حاصل از کار خود منتشر نماید اما این روزها مقالات بسیاری وجود دارند که بدون در دست‌گرفتن حتی یک مرتبه سمپلر منتشر می‌شوند! سوال این است که چگونه؟ R پاسخ به تمام این دست سوالات است.

با درنظرگرفتن تمام مطالب ذکر شده، تصمیم گرفتم تا دوره برنامه‌نویسی R ویژه دانشجویان حوزه علوم زیستی و پزشکی را با همکاری و حمایت برادر بزرگوارم آقای پوریا غیائی طراحی نمایم. در برگزاری این دوره چندین قانون را در نظر گرفتم.

قانون اول: با سختگیری کامل سرفصل ارایه مطالب نوشته شد به طوریکه دانشجو پس از دوره دانش بسیار خوبی را در زمینه R با تاکید بر علوم زیستی کسب کند.
قانون دوم: با توجه به گسترده‌بودن مباحث R، دانشجو باید برای هر سرفصل یک برنامه مدون و نقشه راه دریافت کند تا بداند از هر بخش چه مطالبی را باید فرا بگیرد.
قانون سوم: با توجه به کاربردی‌بودن R در تمامی علوم، ارایه یک دوره‌ای که منحصرا ویژه دانشجویان علوم زیستی و پزشکی باشد بسیار اهمیت دارد.
قانون چهارم: در تدریس باید از بهترین متریال‌های آموزشی بهره برد و پشتیبانی دوره برای دانشجو به بهترین شکل ممکن ارایه شود.
قانون پنجم: هیچ گونه پیش‌نیازی برای دوره وجود نداشته باشد و تمام مطالب از پایه تا پیشرفته تدریس شود. امید است که دانش‌پژوهان گرامی را در دوره ببینم و در کنار یکدیگر پیشرفت کنیم.

پویا فرهنگ نیا